یادداشت 19 شهریور 1394 - منظره آسمان صبحگاهی جمعه و شنبه 20 و 21 شهریور

تصویر بالا ، منظره­ای رو نشون میده که در ساعت 6 بامداد روز جمعه 20 شهریور 1394 در افق شرقی آسمون قابل مشاهده است.

خط افقی که در یک سوم پایین کادر دیده میشه ، خط افق است و کلمه East یعنی اینجا افق شرقی است. خط موربی که از بالا تا پایین کادر کشیده شده ، کمان دایرةالبروج است. دایرةالبروج مسیر حرکت ظاهری خورشید در آسمون است و ماه و سیارات همیشه در نزدیک این دایره عظیمه در کره آسمون قرار دارند.

پایین خط افق ، خورشید (Sun) قرار گرفته که هنوز 45 دقیقه تا طلوعش باقی مونده. کمی بالاتر از خط افق ، سیاره هرمز (Jupiter – مشتری) قرار داره. نزدیک بودنش به خط افق شرقی یعنی مدت زمان زیادی از طلوعش سپری نشده (حدود 12 دقیقه).

بالاتر از سیاره مشتری ، ستاره نسبتا" پر نور شیردل (Regulus – قلب الاسد) قرار گرفته. نام اصلی و پارسی این ستاره "نخو" به معنای نخست و نخستین است. این ستاره دارای قدر 1.36 است. قدر واحد درجه­بندی روشنایی ظاهری ستاره­ها است. هر چی عدد قدر یه ستاره بیشتر باشه ، اون ستاره کم نورتر دیده میشه. هر ستاره از قدر 1 حدود 2.5 برابر روشنتر از ستاره­ای از قدر 2 است و هر ستاره از قدر 2 ، حدود 2.5 برابر روشنتر از ستاره­ای از قدر 3. این نسبت بین هر واحد قدر تا قدر قبلی و بعدی ثابت است. پرنورترین ستاره آسمون ، ستاره شباهنگ یا سیروس با قدر منفی 1.45 است.

دوباره به تصویر برگردیم. بالای ستاره نخو ، هلال ماه قرار داره. فاز ماه در این روز و این ساعت حدود 4.5 درصد است. اگر کل قرص ماه روشن باشه ، میگیم 100 درصد سطح روشن ماه (که با نور خورشید روشن شده) دیده میشه. در شب هفتم ماه قمری ماه بصورت نیم دایره­ای روشن دیده میشه. در اینجا میگیم 50 درصد سطح روشن ماه قابل رویت است. بنابراین ، فاز یعنی مقدار سطح روشن قابل رویت ماه نسبت به کل قرص ماه. هر چی مقدار فاز کمتر باشه ، هلال باریکتر خواهد بود. هلالهایی که دارای فاز 1 درصد و کمتر از اون باشند ، باریک و بسیار باریک تلقی میشن و دیدن اونها نیازمند تجربه و تمرکز زیادی است. باریکترین هلالی که تا بحال دیدم ، هلال صفر 1435 است که فاز اون در لحظه رویت فقط 0.56 درصد بود.

بالاتر از هلال ماه ، سیاره بهرام (Mars- مریخ) قرار گرفته که از قدر 1.8 در آسمون میدرخشه (ملاحظه میشه که در این روز ، قدر سیاره بهرام از ستاره نخو کمتر است پس کم نورتر از نخو دیده خواهد شد). در بالای سیاره بهرام و در سمت راستش ، سیاره زیبا و درخشان ناهید (Venus – زهره) قرار داره که از قدر منفی 4.5 در آسمون صبحگاهی جلوه­گری میکنه. سیاره ناهید بعد از خوشید و ماه ، پر نورترین جرم آسمانی است که به چشم میاد. نام ونوس (الهه زیبایی) رو بخاطر همین درخشندگی بی نظیر و خیره کننده به این سیاره دادند. در قدیم مردم تصور میکردند بهشت در این سیاره قرار داره ، اما امروزه میدونیم که به خاطر پدیده اثر گلخانه­ای ، این سیاره یه جهنم به تمام معناست و سطحش اونقدر داغ و گرمه که فلز سرب بصورت مایع در اون جریان خواهد داشت!!

این منظره باشکوه آسمون صبحگاهی جمعه ، در ساعت 6 بامداد روز شنبه 21 شهریور یه تغییر مهم خواهد داشت:

همونطور که در تصویر بالا دیده میشه با گذشت 24 ساعت ، هلال ماه به افق نزدیک و همنشین سیاره هرمز شده و در حالیکه فاز ماه از 4.5 درصد در روز جمعه به 1.38 درصد در صبح روز شنبه رسیده ، تقریبا" همزمان با سیاره هرمز طلوع خواهد کرد.

در اصفهان طلوع ماه در ساعت 05:47 خواهد بود. چند دقیقه­ای طول میکشه که ماه سر از کوهها و غبار افق شرقی بلند کنه. برای کسانی که میخوان با چشم غیر مسلح ماه رو ببینند ، همون ساعت 06:00 بامداد زمان مناسبی است. عکاسی از این منظره هم خالی از لطف نیست. اگر آسمون بیش از اندازه غبار داشته باشه کار سخت میشه و عکسهای خوبی نمیشه گرفت. امیدوارم شرایط برای رویت و عکاسی مناسب باشه ؛ انشاءالله